Chi tiết - Sở nông nghiệp môi trường

        Gio An là một xã trung du gò đồi ở phía Tây của huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Đây là một xã thuần nông, có diện tích 2.647 ha và dân số là 4328 người. Xã bao gồm 8 thôn: An Bình, An Hướng, An Nha, Gia Bình, Hảo Sơn, Long Sơn, Tân Văn, Xuân Hòa.

Xã Gio An có vùng đất đỏ bazan màu mỡ thích hợp cho việc trồng các cây công nghiệp dài ngày trong đó có cây hồ tiêu. Khí hậu ở đây có nền nhiệt cao, bức xạ nhiệt lớn, gió Tây Nam khô nóng kéo dài từ tháng 3 đến tháng 9 gây hạn hán và gió Đông Bắc gây mưa lũ kéo dài từ tháng 9 đến tháng 1 năm sau. Với đặc điểm khí hậu vô cùng khắc nghiệt và đất đai đã tạo cho hạt tiêu Gio An có mùi thơm vị cay rất đặc trưng, được thị trường rất ưa chuộng. Do đó, cây hồ tiêu là cây công nghiệp dài ngày chủ lực đặc trưng của xã, gắn bó với người nông dân từ lâu đời.

Tuy nhiên, trong những năm qua việc lạm dụng phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật,… đã để lại nhiều hậu quả như ô nhiễm nguồn đất, nguồn nước; suy thoái môi trường đất; mất cân bằng sinh thái dẫn đến tình trạng một số sâu bệnh hại phát sinh thành dịch, gây thiệt hại nặng mà chưa có phương cách phòng trừ hữu hiệu. Việc sản xuất còn mang tính chất manh mún nhỏ lẻ, nên chưa có liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Giá thành hồ tiêu lại có nhiều biến động và phụ thuộc nhiều vào thương lái do vậy bà con chưa yên tâm để sản xuất.

Trước thực trạng đó, lãnh đạo địa phương đã rất trăn trở và đã tìm hiểu qua nhiều kênh thông tin nhằm đưa ra các giải pháp trong sản xuất hồ tiêu để nâng cao thu nhập cho bà con nông dân. Nhận thấy, đối với cây hồ tiêu, một loại cây trồng rất nhạy cảm với các thay đổi về điều kiện thời tiết, đất đai, dễ bị các loại dịch hại nguy hiểm tàn phá thì việc sản xuất theo hướng hữu cơ lại rất phù hợp để đảm bảo sinh trưởng, năng suất vườn tiêu bền vững, ổn định; còn đảm bảo, duy trì và gia tăng độ màu mỡ lâu dài cho đất, bảo vệ cây trồng dựa trên việc phòng ngừa thay cho cứu chữa, phù hợp với điều kiện địa phương. Không những vậy, hiện thế giới đang quan tâm đến một nền nông nghiệp hữu cơ thân thiện với môi trường, có tính bền vững cao mà đầu ra là các loại nông sản có chất lượng tốt nhất, bán với giá cao hơn rất nhiều so với cách sản xuất dựa vào hóa học.

Qua tìm kiếm, năm 2016 chính quyền địa phương đã kết nối được với Công ty Organics More tại thành phố Hồ Chí Minh, mời gọi công ty về khảo sát trên địa bàn. Sau khi đánh giá những thuận lợi, khó khăn cùng sự quyết tâm của Công ty Organics More và người dân trên địa bàn xã Gio An, năm 2018 Công ty bắt đầu triển khai thực hiện Hợp đồng liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm Hồ tiêu hữu cơ tại xã Gio An.

Đến năm 2023, qua 06 năm triển khai thực hiện, hiện nay quy mô dự án với 60ha với 195 hộ tham gia.

Bảng 1: Kết quả thực hiện qua các năm 2018-2023

Qua 6 năm có thể thấy việc triển khai thực hiện chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ Hồ tiêu hữu cơ trên địa bàn xã Gio An đã đạt được nhiều kết quả tích cực:

- Thứ nhất: Sản xuất hữu cơ đã hạn chế được hiện tượng suy thoái đất canh tác, tạo ra tầng đất canh tác giàu vi sinh vật có lợi cho môi trường.

- Thứ hai: Các hộ nông dân đã nắm vững được kiến thức, kỷ thuật canh tác, thu hái, sơ chế, bảo quản và vận chuyển Hồ tiêu theo tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế. Đã đáp ứng được các kỳ kiểm tra kiến thức của CU đơn vị đánh giá và cấp chứng nhận hữu cơ.

Hình 1: Thu hoạch và phơi tiêu hữu cơ có lót bạt

- Thứ ba: Thói quen sản xuất nông nghiệp sử dụng thuốc BVTV hoá học, phân bón hoá học, chất kích thích tăng trưởng…từ trước đã được nông dân thay đổi, chuyển sang áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp không hoá chất. Cộng với chủ trương phát triển nông nghiệp hữu cơ của địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho dự án hữu cơ trên cây Hồ tiêu được phát triển.

Hình 2: Hộ sản xuất ở vườn hồ tiêu hữu cơ Tân văn - Gio An

- Thứ tư: Nông dân tham gia sản xuất hữu cơ đã nắm được những tác hại của các loại hoá chất trong canh tác, từ đó thực hành canh tác theo phương pháp có lợi cho sức khoẻ cho người nông dân, khách hàng, bảo vệ môi trường và sự đa dạng môi trường sinh thái.

- Thứ năm: Đã tạo ra được các tổ nhóm, hỗ trợ tích cực cho nhau trong quá trình sản xuất, từ đó xây dựng HTX và bán hàng trực tiếp cho công ty không qua các khâu trung gian, nhờ đó góp phần tăng thu nhập cho người nông dân.

- Thứ sáu: Giá cả Hồ tiêu trong những năm qua mặc dù có nhiều biến động, tuy nhiên với sản phẩm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, người nông dân ở xã Gio An trong những năm qua luôn bán được với giá cao nhất thị trường.

- Thứ bảy: Các cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương luôn nỗ lực để bám sát nông dân, hỗ trợ nông dân bằng nhiều nguồn khác nhau giúp nông dân kịp thời tiếp cận và làm chủ được hoạt động sản xuất, cũng như tổ chức sản xuất hồ tiêu hữu cơ.

Hình 3: Lãnh đạo Chi cục Trồng trọt và BVTV cùng hộ dân sản xuất hồ tiêu hữu cơ kiểm tra vườn

Tuy nhiên trong quá trình 6 năm thực hiện chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ Hồ tiêu hữu cơ trên địa bàn xã Gio An cũng đã gặp rất nhiều những khó khăn, thách thức:

- Diện tích hồ tiêu của các hộ nông dân tham gia dự án đa số quá nhỏ, số hộ từ 80 cây - 200 cây chiếm 2/3 tổng số hộ tham gia dự án. Điều này làm tăng các chi phí quản lý và cấp chứng nhận hữu cơ.

- Sản lượng các năm giao động quá lớn, vì vậy ảnh hưởng lớn đến việc cung ứng các đơn hàng của công ty ra thị trường.

- Tình hình kinh tế thế giới có nhiều biến động gây bất lợi cho việc giao thương, buôn bán và giá cả các mặt hàng nông sản, trong đó có cây hồ tiêu. Nhiều năm liền giá hồ tiêu không tăng hoặc chỉ tăng nhẹ. Có những năm giảm giá trầm trọng làm ảnh hưởng đến tâm lý trồng và chăm sóc Hồ tiêu của người nông dân.

Do vậy, để có thể phát triển bền vững chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ Hồ tiêu hữu cơ trên địa bàn xã Gio An trong những năm tới cùng với sự cộng tác của HTX Ông Voi, sự hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương, về phía Công ty Organics More cần tiếp tục ủy quyền cho HTX duy trì và phát triển diện tích hồ tiêu trên địa bàn xã Gio An. Cũng như, tiếp tục vận động các hộ dân trên địa bàn xã khôi phục lại các vườn hồ tiêu bị chết, vườn tạp kém hiệu quả sang trồng mới hồ tiêu và tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ Hồ tiêu hữu cơ để dự án ngày càng tăng lên về diện tích, số hộ tham gia và đặc biệt là tăng về sản lượng hồ tiêu được xuất khẩu qua các thị trường Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản,…

Với kết quả qua 06 năm thực hiện dự án, 05 năm được cấp chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn: Mỹ (USDA), tiêu chuẩn Châu Âu (EU 834), tiêu chuẩn của Nhật Bản (JAS) có thể thấy sự hợp tác giữa Công ty với các hộ nông dân trên địa bàn xã Gio An đã thành công, tạo nên mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa người nông dân với Hợp tác xã và Doanh nghiệp. Các bên đã tìm được tiếng nói chung, hướng đi chung và cùng hướng về tương lai. Với những kết quả đó, trong thời gian tới cùng với sự cộng tác của HTX ông Voi, sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và Công ty Organics More hy vọng hồ tiêu hữu cơ Gio An sẽ tiếp tục phát triển bền vững và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân và có thể nhân rộng chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ hồ tiêu hữu cơ này trên địa bàn huyện Gio Linh./.

Thạc sỹ: Dương Thị Hồng Vân; Trạm Trồng trọt và BVTV huyện Gio Linh